Lào Cai 26° - 28°
Người Phù Lá ăn Tết cổ truyền
Dân tộc Phù Lá còn có tên gọi khác là Xá Phó, Bồ Khô Pạ, Mú Dí Pạ, Phổ, Va Xơ Lao, Pu Dang. Phần lớn người Phù Lá sống tại tỉnh Lào Cai. Dân tộc Phù Lá sống thành bản riêng, xen kẽ trong vùng có nhiều dân tộc như H’Mông, Dao, Tày. Cũng như người Tày, Nùng, H’Mông, Dao, người Phù Lá có rất nhiều ngày Lễ Tết trong năm. Người Phù Lá có cách tính lịch riêng nhưng khi khớp lại vẫn trùng với những ngày Tết cổ truyền đầu năm giống như của dân tộc Kinh. Người Phù Lá ăn Tết chính trong 3 ngày từ mồng 1 đến mồng 3, nhưng các hoạt động vui Xuân thường kéo dài từ mồng 1 đến hết ngày 15 tháng Giêng, sau đó mới bắt đầu bước vào lao động sản xuất trong một mùa vụ mới.
Trong những ngày Tết của người Phù Lá, việc mổ thịt lợn được bố trí, sắp xếp một cách trật tự, có tổ chức. Những gia đình trong bản có lợn mổ được phân chia đều để mổ trong những ngày Tết. Những nhà mổ lợn ngoài việc mời mọi người trong bản đến ăn Tết, họ còn chia thịt thành từng gói nhỏ đem chia cho từng nhà, gọi là phần quà cho những người vắng mặt. Cứ thế họ luân chuyển trong bản cho đến hết Tết.

Bánh chưng, bánh dày là thứ không thể thiếu trong ngày Tết của người Phù Lá. Bánh chưng được gói  giống kiểu bánh gù, bánh sừng bò hoặc củ ấu, việc gói bánh do từng gia đình tự tổ chức. Nhưng bánh dày thì lại được tổ chức giã vui nhộn hơn, mang tính tập thể và gần như ngày hội. Những người được chọn làm thợ giã bánh dày là các chàng trai, cô gái khoẻ mạnh trong bản, họ đứng vòng quanh chiếc cối đầy cơm nếp thơm đặt trên sàn nhà, động tác giã bánh vừa dứt khoát, vừa khoẻ mạnh. Tay cầm chày giã bánh, chân họ di chuyển vòng quanh cối một cách uyển chuyển, vừa đi, vừa giã, vừa hát bài hát giã bánh dày thật vui nhộn tựa như một điệu xoè.
Cứ như vậy đến khi bánh nhuyễn lại tiếp mẻ khác đến xong mới thôi. Riêng chày giã bánh được làm một cách khá cầu kỳ, cây làm chày giã được chọn bằng một loại cây có tên gọi Măm Ca. Người Phù Lá đào cả gốc cây Măm Ca, sau đó đẽo gọt thật nhẵn nhụi, giống như một chiếc vồ để giã bánh. Cây Măm Ca có chất thơm riêng, khi giã vị thơm của cây hoà quện với vị thơm của cơm nếp sẽ tạo ra hương vị thơm, ngon đặc biệt của bánh dày. Ngoài bánh chưng, bánh dày, các món ăn ngày Tết của người Phù Lá phong phú, đa dạng và độc đáo gồm món luộc, canh xương, áp chảo, nướng, rang và xào...

Trong tâm trạng háo hức mong chờ của trẻ nhỏ và không khí rộn rã, tất bật, ngày 30 Tết mỗi gia đình thường vào rừng lấy một ngọn trúc về để quét dọn trong nhà và đặt bàn thờ tổ tiên, với mong muốn quét sạch mọi cái xấu của năm cũ và đón một năm mới an lành, bội thu. Đêm 30 Tết, các cụ cao tuổi, những người trung niên thường ngồi bên bếp lửa nhâm nhi chén rượu, điếu thuốc lào chờ đợi xem con vật nào cất tiếng kêu trước để phỏng đoán những điều lành, điều dở sẽ xảy ra trong năm, hoặc trong năm tới mọi điều làm ăn có khấm khá, thuận lợi hay không... Các thầy cúng đến bên bàn thờ tổ tiên để cúng trời, cúng đất, xin các vị thần đọc tên các con vật, phù hộ độ trì cho con cháu mạnh khỏe, cả bản làm ăn phát đạt, mùa màng tốt tươi, mưa thuận gió hòa.

Tết là một dịp để cả cộng đồng họp mặt. Vào ngày mồng một Tết, mọi người đều mặc trang phục mới và đẹp nhất, để đi chúc Tết bố mẹ, ông bà và người thân, hàng xóm. Các gia đình đến chúc nhau năm mới mạnh khỏe, trồng được nhiều thóc ngô, nuôi được nhiều lợn gà, sau đó chúc rượu và ăn Tết vui vẻ. Trong không khí rộn rã tiếng khèn, điệu hát, lời ca, người già gặp nhau trầm ấm bên chén rượu, thanh niên nam nữ tíu tít hòa mình vào các trò chơi đu quay, đá cầu, trốn tìm, đánh cỏ, chơi cù, đánh má lẹ, kéo co, đu quay, bắn nỏ, hát đối… Người Phù Lá ăn Tết chính trong 3 ngày từ mồng 1 đến mồng 3, nhưng hương sắc mùa xuân, ngày Tết của người Phù Lá tiếp diễn đến ngày 16 tháng Giêng họ bắt đầu bước vào lao động sản xuất trong một mùa vụ mới.

Vào những ngày Tết, người Phù Lá  tổ chức nhiều tiệc rượu, nhưng đậm đà nhất vẫn là bữa tiệc uống rượu cần. Chum rượu cần làm bằng gạo nếp đã ngâm, ủ kỹ bằng thứ men lá được đặt giữa nhà trên một chiếc thảm mây đan xen nhiều loại hình hoa văn chìm nổi khá đẹp. Quanh miệng chum cắm những cần trúc đã thông ruột. Đợt đầu là các cụ cao tuổi và người trung niên trong bản uống trước, sau đó mới đến  thanh niên nam nữ uống tiếp, mỗi người trong đợt uống như vậy được tính bằng một sừng trâu tiếp nước đổ vào chum, tiếp lần lượt đến khi hết rượu mới ngừng.

Bên cạnh tiệc vui, ngày Tết người Phù Lá còn tổ chức nhiều trò chơi vui khoẻ khác như: hát đối đáp, múa xoè, tó má lẹ, chơi đu bay, kéo co, đánh quay, bắn nỏ, bắn súng... Trong đó, chơi đu bay là môn chơi khoẻ và đẹp, môn thể thao kéo co truyền thống vui nhộn, thu hút đông đảo người tham gia. Các điệu múa xoè, hát đối đáp, đánh quay, tó má lẹ không chỉ mang tính đoàn kết tập thể mà còn thể hiện sự tinh tế, dịu dàng mang đậm bản sắc văn hoá của dân tộc. Trong các trò chơi của người Phù Lá đều chia thành hai bên, một bên nam và một bên nữ, kết thúc mỗi cuộc vui đều phân định bên thắng, bên thua và bên thua phải mời bên thắng uống rượu.
Với đồng bào Phù Lá, Tết thực sự là ngày hội lớn gắn kết tình cảm cộng đồng, làng xóm mang đậm ý nghĩa nhân văn sâu sắc.

 






Thống kê truy cập
  • Đang online: 1
  • Hôm nay: 1
  • Trong tuần: 1
  • Tất cả: 1
Đăng nhập